W postępowaniach przetargowych współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, zamawiający mogą spotkać się z sytuacją, w której zostają zobowiązani do zwrotu określonej procentowo części uzyskanego dofinansowania. Taki zabieg nazywany jest korektą finansową i stanowi skutek naruszenia przez zamawiającego przepisów prawa wspólnotowego, wynikający z działania lub zaniechania beneficjenta, które powoduje lub mogłoby spowodować szkodę w budżecie Unii Europejskiej w drodze finansowania nieuzasadnionego wydatku z budżetu ogólnego.
Tak szeroka i nieprecyzyjna definicja rodzi w praktyce szereg wątpliwości i nierzadko pozwala skutecznie zakwestionować tak nałożoną korektę, jako nieuzasadnioną.
Zgodnie bowiem z art. 2 pkt 36 rozporządzenia UE nr 1303/2013, „nieprawidłowość” oznacza każde naruszenie prawa unijnego lub prawa krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie EFSI, które ma lub może mieć szkodliwy wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie budżetu Unii nieuzasadnionym wydatkiem.
W świetle powołanej regulacji można przyjąć, że do nieprawidłowości dochodzi wtedy, gdy:
1) naruszone zostało prawo unijne lub prawo krajowe dotyczące stosowania prawa unijnego,
2) naruszenie zostało spowodowane działaniem lub zaniechaniem podmiotu gospodarczego,
3) naruszenie powoduje lub mogłoby spowodować szkodę w budżecie ogólnym Unii Europejskiej w drodze finansowania nieuzasadnionego wydatku z tego budżetu.
Trzeba przy tym potwierdzić, że dopiero stwierdzenie łącznego wystąpienia wyżej wymienionych przesłanek prowadzi do wniosku, że mamy do czynienia z nieprawidłowością skutkującą nałożeniem korekty finansowej. Kwestią kluczową dla oceny poszczególnych przypadków jest zatem konieczność ustalenia i zdefiniowania, czym jest opisana: „możliwość spowodowania szkody” w budżecie Unii Europejskiej tj. tzw. „szkoda potencjalna”.
Orzecznictwo sądów powszechnych i sądów administracyjnych jest w tej materii bardzo bogate. Niemniej, należy sprecyzować, że w istocie można wyodrębnić dwie linie orzecznicze, które przedmiotowe zagadnienie ujmują w następujący sposób:
1) Niewystarczające jest wskazanie samej nieprawidłowości. Stwierdzone przez organ naruszenie powinno skutkować precyzyjną argumentacją – odnosząca się do realiów sprawy – w zakresie podstaw korekty finansowej, w tym do wykazania związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy zarzucanym naruszeniem, a szkodą, chociażby o charakterze potencjalnym (zob. wyrok WSA w Opolu z dn. 13.05.2021 r., I SA/Op 157/21),
2) Wystarczy samo tylko wykazanie, że określone nieprawidłowości powstałe wskutek zachowania się beneficjenta mogły jedynie (choć wcale nie musiały) narazić ogólny budżet Unii Europejskiej na uszczerbek, nawet bliżej niewykazany (potencjalny) (zob. wyr. WSA we Wrocławiu z 25.2.2015 r., III SA/Wr 881/14).
Dokładna analiza orzecznictwa, uwzględniająca przede wszystkim indywidualne okoliczności rozpoznawanych spraw, pozwala jednak postawić wniosek, że w żadnym wypadku nie odstąpiono od konieczności zaistnienia przesłanki związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy naruszeniem a możliwością wystąpienia potencjalnej szkody.
Podstawowym testem weryfikującym istnienie w danej sprawie omawianego związku przyczynowego w przypadku tzw. „szkody potencjalnej”, powinna być odpowiedź na pytanie – czy w okolicznościach konkretnej sprawy można wykluczyć możliwość powstania szkody? W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej, brak wykazania związku przyczynowego pomiędzy naruszeniem, a choćby hipotetyczną możliwością uszczuplenia budżetu UE przesądza o nieprawidłowym nałożeniu korekty.
Warto w tym miejscu przytoczyć tezę wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 22 października 2018 r. (sygn. akt I C 545/18), który wyjaśnił, że w przypadku naruszenia przez zamawiającego przepisów o charakterze formalnym, które nie wywołują skutków finansowych, zastosowanie korekty finansowej nie wchodzi w rachubę. (zob. także wyrok WSA w Bydgoszczy z 22.08.2017 r., sygn. akt II SA/Bd 717/17, wyrok WSA w Warszawie z dnia 14.04.2015 r. sygn. akt V SA/Wa 2645/14).
Nie każde zatem naruszenie przepisów o charakterze formalnym uprawnia nstytucję Zarządzającą do obniżenia należnego dofinansowania w drodze korekty. Tym samym, każdy taki przypadek należy poddać właściwej analizie, gdyż może on być skutecznie kwestionowany na drodze administracyjnej oraz poprzez powództwo o zapłatę obejmujące „utraconą” w ten sposób część dofinansowania.
Kancelaria Raczyński & Pawełek posiada doświadczenie w podobnych sprawach. W razie pytań dotyczących opisanej tematyki, zachęcamy Państwa do kontaktu.